José is yet another wonderful example of the vitality of the Portuguese scene. He and his brother, João, belong to the most interesting personalities on the avant-garde scene of Lisbon. As the liner notes explain: “Everything in a Nau Quartet (the brothers José and João Lencastre plus 2/3 of RED trio, Rodrigo Pinheiro and Hernâni Faustino) concert is improvised, bene ting from a stage situation. Here we nd the Portuguese musicians when they played live in Russia” in the legendary DOM in Moscow, “precisely the situation they fulfi ll best.” The music is, as said., free improvised, but strongly rooted in the tradition of the cool jazz: alto phrasing “sometimes reminding us of Lee Konitz and Paul Desmond, while Pinheiro’s piano has references in Thelonious Monk, Lennie Tristano, Cecil Taylor and Paul Bley, with something of Messiaen and Ligeti in the mix”. There are four tracks in the set: the starting “Water Vodka” begins with a short alto cadenza, and develops into a wonderful free ballad, with great piano lines and an impressive work of the section. José demonstrates here that he belong to the masters, especially in the second part of the track, while Rodrigo explodes with his lyrical expression skills, also especially in the second solo. All together this 17 minutes long track, with varying moods and spirits, with an incredible level of solos and section support, is a masterpiece! “Red Square” is a short abstract piece with Rodrigo entering the piano and playing inside of it. He uses similar techniques to those of Agustí Fernández, yet the music is very different. Hernâni’s bowing and prepared bass playing is wonderful. On “Old Metro” we remain far from the more traditional free forms already the bowing introduction of Hernâni is “lyrically abstract”, which José moves at the edge of the “fake sounds”. The piano takes the lead in the end of the third minute Rodrigo plays a ery “spatial and cosmic” phrases, giving also support to José’s fragmented improvisations. In the orgiastic nal we witness a collective eruption of feelings and emotions, followed by a piece of peace afterward. Great stuff!!! “Sunny Moscow” ends this wonderful set it is a slower and more lyrical track, evoking indeed melancholy of some of the most free recordings of Lee Konitz and Lennie Tristano. Beautiful album, a paradigmatic Clean Feed sound, worth any sin!!! The design and artwork by Travassos, with clear allusions to the Russian Constructivism of Kasimir Malevich, Alexandra Exter, and Eli Lissitzky is really beautiful.
Maciej Lewenstein
__________________________________
Aqui temos o saxofonista José Lencastre em outro contexto, com seu principal grupo, o Nau Quartet. A seu lado, os também portugueses Rodrigo Pinheiro (piano), Hernani Faustino (baixo) e João Lencastre (bateria), parceiros com quem já gravou dois belos exemplares anteriormente. O álbum traz, como indica o título, um concerto captado em Moscou em 20 de setembro de 2018, no DOM Cultural Center. A apresentação fez parte de uma turnê do quarteto pela Rússia, que também passou por São Petersburgo, Dubna e Yaroslavl. Com quatro temas, o disco abre com “Water Vodka”, marcada por uma linha de piano por sobre a qual o sax vai deslizando, adentrando aos poucos, atingindo ora pontos cortantes que despertam nossos sentidos (como ocorre lá pelos dois minutos,) ora passagens mais líricas, características do grupo. Pinheiro se mostra especialmente inventivo e envolvente neste primeiro tema, sempre preciso. Já “Old Metro” traz os momentos mais tocantes do concerto, com o sax entrando e saindo, vindo cada vez de forma mais intensa, enquanto piano e bateria vão ditando o clima de tensão que domina os espaços – tema inspiradíssimo. O Nau Quartet é um dos conjuntos mais interessantes da atualidade e mostra nesta gravação o quanto pode ser potente ao vivo – está aí um grupo que alguém poderia pensar seriamente em trazer para tocar por aqui. Fabricio Vieira
________________________________________
Po kilku nowościach z szyldem 2020, powracamy do płyt, które ukazały się w roku ubiegłym, ale jeszcze nie zostały przeprowadzone przez ogień recenzenckich metafor Pana Redaktora. Dziś wybieramy nasz ulubiony, iberyjski kierunek i lądujemy w … Moskwie.
Czterech dobrze nam znanych i lubianych portugalskich improwizatorów, o definitywnie jazzowych inklinacjach, pojawiło się we wrześniu 2018 roku w moskiewskim centrum kulturalnym DOM i zagrało tam dwusetowy, interesujący koncert. Po roku z okładem, w ramach labelu Clean Feed, dostajemy 42 minutowy wywar z tamtego spektaklu, podzielony na cztery części. Płyta zwie się – tu bez zaskoczeń – Live in Moscow (CD, 2019), a podmiotem wykonawczy jest Nau Quartet, którego personalnym przewodnikiem jest saksofonista altowy José Lencastre. Obok niego, na perkusji jego brat João Lencastre oraz dwie trzecie słynnego RED Trio – Hernâni Faustino na kontrabasie i Rodrigo Pinheiro na fortepianie. Muzyka zawarta na płycie jest improwizowana (czy w pełni swobodnie, czy jednak wedle pewnych predefinicji, dokładnie nie wiemy – w każdym razie all music by Nau Quartet), samo zaś umieszczanie na każdej płycie (ta jest trzecia) nazwiska saksofonisty przed nazwą własną kwartetu, zdaje się być nieco mylące, albowiem próżno we współczesnym jazzie szukać formacji bardziej demokratycznej w zakresie wspólnego kreowania procesu improwizacji i snucia równoprawnej narracji w formule jak najbardziej open.
Nagranie z Moskwy otwiera solowa introdukcja bardzo łagodnie usposobionego alcisty. Tembr tuby po chwili nabiera pewnej szorstkości, a po niespełna minucie do gry wchodzi reszta muzyków. Narracja przypomina wytrawny cool jazz z delikatnie podchmielonym altem na czele. Fortepian płynie szeroką ławą, a cały kwartet zwinnie nabiera tempa i free jazzowego posmaku. Muzycy bystrze panują nad dramaturgią wydarzeń, świetnie się słuchają, w mgnieniu oka przechodzą ze stanu wzmożonej aktywności ku nostalgicznym tłumieniom. Krok od mainstreamu do free jazzu i z powrotem także nie zajmuje im więcej niż kilka nanosekund. W piątej minucie warto odnotować bardzo jazzowe solo fortepianu, w dziewiątej zaś wyjątkowo urokliwy pasus owej jakże barwnej, stylowej, prawdziwie portugalskiej saudade, nostalgii, która smakuje lizbońską nieoczywistością codziennej egzystencji. W drugiej części pieśni otwarcia, która trwa prawie siedemnaście minut, dużo dobrego robi alt, który snuje się po narracji, co rusz parskając zadziornymi frazami, i jak to zwykle w przypadku tego saksofonisty, wydaje z siebie dokładnie tyle dźwięków, ile wymaga aktualna sytuacja dramaturgiczna. W połowie trzynastej minuty ciekawa, minimalistyczna ekspozycja piana, czyniona na suchej sekcji z niebanalnym progresem. Na finał kwartet bez trudu wpada we free jazzową ekstazę, która zostaje równie efektownie wygaszona.
Druga opowieść, dla odmiany najkrótsza na płycie, stawia na kolektywne preparacje. Małe, zwinne percussion, saksofon i piano w podróży do dna dźwięku, gryf kontrabasu uderzany smyczkiem. Z tych drobin fonii muzycy kleją całkiem zgrabną opowieść. Trzeci odcinek także nie goni za eskalowaniem poziomu dźwięku – zatrwożony smyk kontrabasu, sucha tuba, piano w formule minimalistycznej. Narracja budowana jest z dużą swobodą, wydaje się też być pełna specyficznej łagodności, obycia scenicznego, dźwięków generowanych bez pośpiechu i nerwowych ruchów. Szczypta hippisowskiej zadumy, lekkość ducha – historia, której przewodzi piano, narasta i szuka free jazzu w zakamarkach sceny. Czyni to nad wyraz skutecznie, szybko osiągając aylerowską uczuciowość i coltrane’owską intensywność. Potem już tylko głęboki łyk nostalgii (choć bez utraty dynamicznych parametrów) i krok ku finałowej kipieli.
Czas na finałową partycję – suche dysze saksofonu, białe klawisze w całym spektrum tej barwy, ciche talerze i matowe tomy. Garść kameralistycznej abstrakcji, a potem na znak nieistniejącej batuty, szybki krok ku bardziej zwartej narracji. Świetną zmianę znów daje alt, który wyrywa kwartet na kolejną free jazzową przebieżkę. Każdy z muzyków stara się dokładać swoją złotą cegiełkę do wizerunku całego koncertu, każdy czyni to z dużą swobodą i artystyczną precyzją. Ekstatyczne zwieńczenie, pięknie zgaszone pod rozbudzonym altem. Andrzej Nowak
________________________________________
«Live in Moscow» captures the third out of four performances of the Portuguese Nau Quartet in its Russian tour of 2018. Nau Quartet is led by alto sax player José Lencastre and features his brother, drummer João Lencastre, and two-thirds of the RED trio – pianist Rodrigo Pinheiro, and double bass player Hernâni Faustino. This performance from September 20, 2018, at the DOM Cultural Center, presents the quartet at top form, perfecting its art of the moment where ideas and improvisation strategies from modern and free and free music converge and cross-pollinate.
«Live in Moscow» is the third album of the Nau Quartet, fully improvised and keeps the reserved, well-balanced interplay that was developed in the first studio albums («Fragments of Always» and «Eudaimonia», FMR, 2017 and 2018). The four pieces are titled after immediate impressions of the Russian capital, but the music is much more introspective and refined, open and sometimes even intense but not aggressive.
In this live setting, the Nau Quartet sounds greater than its parts. José Lencastre opts for a lyrical yet cerebral mode, rooted in the cool tendency of Lee Konitz, and develops his rich ideas patiently; João Lencastre often erupts with sudden, rhythmic shifts and adds imaginative colors; Pinheiro corresponds well with José Lencastre with his references to Thelonious Monk, Lennie Tristano, Paul Bley, and Cecil Taylor; Faustino grounds the spontaneous structures with some well-measured solo that define the collective course of the quartet. Eventually, all these undercurrents flow in an organic, collective manner, leaving enough space for personal detours before the Nau Quartet recollects itself again. This 42-minutes performance reaches its climax in the last piece, «Sunny Moscow», channeling its energy, emotional intensity, and poetic ideas into a powerful statement. Eyal Hareuveni
_______________________________________
Avec Rodrigo Pinheiro au piano, Hernâni Faustino à la contrebasse et João Lencastre à la batterie, le saxophoniste alto José Lencastre nous envoie un opus supplémentaire, et enregistré live à Moscou, de son Nau Quartet. Nau en portugais signifie nef ou navire. Le Nau Quartet flotte élégamment et affronte vaillamment les vagues , les lames de fond et les bourrasques des éléments même au milieu des steppes de la lointaine Russie. Le Nau quartet s’articule autour des formidables articulations d’un tandem émérite qu’on retrouve fréquemment la collaboration soudée et empathique dans plusieurs groupes Lisboètes et internationaux : Hernâni Faustino et Rodrigo Pinheiro. Avec des « pointures » comme Peter Evans, John Butcher, Luis Vicente, et le maître de céans, Rodrigo Amado (label Clean Feed). José Lencastre développe un jeu lyrique et sinueux empreint de lyrisme et les baguettes de João (son frère ?) confère une cohérence polyrythmique à l’entreprise. Bien sûr, on retrouve ici la géométrie conventionnelle du jazz libre : sax – piano – contrebasse – batterie. Mais d’emblée, ce quartet prend parti pour des contrastes féconds : les cris lointains et désespérés du sax alto vs les vagues ciselées de notes savamment agencées du pianiste secondés par le remarquable jeu free du batteur. Le quartet jouit de cette connivence qui font les groupes « intelligents » : après cinq minutes, où le piano mène la danse, il s’octroie une pause – intermède où le jeu de José Lencastre s’ouvre et s’intériorise tout en nouant de belles volutes. Ce passage est d’une grande clarté, car l’écoute du groupe est intense et sans défaut : ils réagissent dans l’instant et transitent simultanément vers un autre feeling. Ce quartet s’élance d’une zone de confort issue du jazz moderne vers des tensions énergiques et des torsions de manière peu prévisible et originale en diversifiant leurs jeux et leurs approches sonores. Au fil de quatre (semi) longues improvisations en concert, ils mettent en valeur les trouvailles de leurs recherches musicales et sonores avec un esprit de suite, un évident à propos, diversifiant les occurrences de sonorités et d’interactions. Tout est question de dosage, de trouver le moment idéal pour virer de bord et profiter d’une éclaircie ou du grain naissant. Face à l’aisance du pianiste dans toutes les cadences et la qualité aérienne de son toucher, le saxophoniste distend les intervalles avec une sonorité goulue, expressive à la limite du glissando coxhillien et une intensité non feinte. Le batteur cultive l’archétype de la batterie free-jazz avec goût et énergie. L’enregistrement n’est pas favorable au contrebassiste, mais on perçoit sa belle maîtrise dans les moments d’accalmie. Il y a sûrement des saxophonistes encore plus imposants que José Lencastre et quelques pianistes plus créatifs encore que Rodriguo Pinheiro, mais leur Quartet Nau cultive bien des qualités au niveau de la navigation, même dans les eaux les plus agitées : cohérence, inventivité collective, équilibre, sens de la construction et de l’évolution graduelle, clarté dans les intentions tant individuelles que collectives. Et donc, c’est un groupe dont la musique est magnifiée par une forme de clairvoyance qu’on cherche parfois en vain sur les plaques de certaines têtes de file trop sûres d’eux. Quand on improvise librement en collectif, on repart en fait de zéro pour créer un cheminement comme celui qui s’est fait jour ce 20 septembre 2018 au Dom de Moscou. Jean-Michel Van Schouwburg